Polskie Towarzystwo Zootechniczne im. Michała Oczapowskiego powołano w lipcu 1922 roku z inicjatywy Karola Malsburga, Zygmunta Moczarskiego, Karola Różyckiego, Jana Sosnowskiego, Maurycego Trybulskiego, Romana Prawocheńskiego, Jana Rostafińskiego i Zygmunta Ihnatowicza. Zasadniczym celem Towarzystwa było „podnoszenie hodowli w Polsce przez prowadzenie i wspieranie naukowych badań biologicznych w zastosowaniu do hodowli zwierząt domowych ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień mogących służyć za podstawę do rozwiązania pytań praktyki hodowlanej”. Do Towarzystwa przystąpili wszyscy profesorowie hodowli i niektórych nauk pokrewnych, asystenci katedr, znaczna część inspektorów hodowli oraz nauczycieli szkół rolniczych i hodowcy-praktycy.

PTZ należy do najstarszych towarzystw zootechnicznych na świecie. Organizacja ta stała się ośrodkiem myśli naukowej i praktycznego zastosowania nauki w hodowli zwierząt, a zakres zadań oraz struktura zawodowa członków na przestrzeni 100 lat działalności Towarzystwa pozostawała w zasadzie niezmienna.

W 1930 roku istniały już koła PTZ w ośrodkach akademickich w Warszawie, Krakowie, Lwowie i Poznaniu. Obejmowały one swoją działalnością do 1950 roku całość zagadnień związanych z badaniami naukowymi, doświadczalnictwem zootechnicznym, upowszechnianiem wiedzy i doradztwem praktycznym, hodowlą zarodową, kontrolą użytkowości, inseminacją, stacjami oceny użytkowości zwierząt, rejonowymi zakładami doświadczalnymi, opracowaniem druków dokumentacji hodowlanej i ustawodawstwa, a nawet produkcją sprzętu zootechnicznego. Prowadzono też na szeroką skalę szkolenie służb zootechnicznych.

Powyższe zadania realizowano poprzez powoływane sukcesywnie komitety i komisje, składające się z wybitnych fachowców. Mianowicie:
– Komisja Doświadczalnictwa utworzona w 1927 r., uzyskała w 1930 r. od Ministerstwa Rolnictwa i Reform Rolnych uprawnienia do kierowania pracami zootechnicznymi zakładów doświadczalnych w: Mużyłowie (woj. tarnopolskie), Stanis ławówce (woj. lwowskie), Boguchwale k. Rzeszowa, Sarnach (woj. Wołyńskie), Starym Brześciu (woj. Warszawskie), Świsłoczy (woj. Białostockie) i działem zootechnicznym w Kościelcu (powiat Koło) oraz koordynowała prace doświadczalne także w innych placówkach. Komisja ta zatwierdzała plany badawcze, czuwała nad poprawnością metodologiczną i ujednoliceniem metodyki badań, aby wyniki były porównywalne. Dwa razy w roku kontrolowała przebieg badań oraz opracowywała i publikowała sprawozdania z wyników badań.

– Komisja Racjonalizacji Żywienia utworzona w 1930 r., na podstawie opracowywanych ankiet, zbieranych przez organizacje i instytucje rolnicze wyszukiwała błędy i niedostatki w żywieniu zwierząt, opracowywała racjonalne zasady żywienia i podjęła pierwsze prace w zakresie kiszonkarstwa i użytkowania pastwisk, żywienia koni i owiec.

– Komitet do Spraw Owczarstwa utworzony w 1929 r. badał stan i potrzeby owczarstwa, zajął się hodowlą owiec, produkcją owczarską i obrotem surowcami, łącznie z eksportem wraz z cłami ochronnymi oraz organizacją wzorowych bacówek i chowem owiec kożuchowych. Opracował metody prowadzenia pracy hodowlanej oraz wzory dokumentacji i ksiąg hodowlanych.

– Komisja do Spraw Selekcji Kur Użytkowych powstała w 1929 r.

– Komitet do Spraw Hodowli Trzody Chlewnej utworzony w 1931 r. o zakresie działania podobnym do wyżej przytoczonego zakresu Komitetu do Spraw Owczarstwa. W Starym Brześciu powstała pierwsza w Polsce Stacja Kontroli Użytkowości Trzody Chlewnej świń bekonowych.

W 1939 roku na IV Międzynarodowym Kongresie Zootechnicznym w Zurychu z inicjatywy 12 państw, w tym Polski, reprezentowanej przez prezesa PTZ Romana Prawocheńskiego, uchwalono powołanie do życia Europejskiej Federacji Zootechnicznej. Prace nad jej utworzeniem, po przerwie w latach wojny, wznowiono w 1947 r. i w 1950 r. Federacja została utworzona.

Pierwszy powojenny Zjazd PTZ odbył się w Krakowie w 1945 roku. W latach 1947-1951 PTZ stało się ponownie organem doradczym i opiniodawczym Ministerstwa Rolnictwa w zakresie programów nauczania uniwersyteckiego i badań naukowych, opracowywania metodyk tych badań oraz udzielania pomocy w urządzaniu laboratoriów, prowadzenia doświadczeń oraz opracowywania i publikowania ich wyników, opracowania sieci zakładów doświadczalnych, izb rolniczych i programów ich działania, szkolenia pracowników naukowych i technicznych dla zakładów doświadczalnych i fachowców dla prowadzenia hodowli zwierząt. Towarzystwo zajęło się opracowywaniem rejonizacji dla poszczególnych gatunków i ras zwierząt, wzorców rasowych, metod prowadzenia pracy hodowlanej, zasad znakowania zwierząt i zapisów do ksiąg hodowlanych, opracowaniem przepisów o nadzorze nad rozpłodnikami, a także opiniowaniem planów budowy pomieszczeń dla poszczególnych gatunków zwierząt gospodarskich i urządzeń budynków gospodarskich. Powołano, na wzór z okresu przedwojennego, komitety, komisje i sekcje pod kierownictwem najlepszych specjalistów. Były to mianowicie:

– Komitet Naukowy jako organ doradczy w zakresie nauczania uniwersyteckiego i badań naukowych, skupiających uczonych prowadzących badania nad hodowlą i żywieniem zwierząt.
– Komisja Doświadczalnictwa, która zorganizowała sieć rejonowych zakładów doświadczalnych dla rozwiązywania zagadnień praktycznych o charakterze regionalnym, lokalnym i jako wzorcowe gospodarstwa dla potrzeb doradztwa zootechnicznego. Były one administrowane przez izby rolnicze.
– Komisja Hodowlana Produkcji Zwierząt Większych, obejmującą następujące podkomisje Hodowli: Koni, Bydła Nizinnego, Bydła Czerwonego, Owiec, Trzody Chlewnej, Kóz, Królików, Drobiu, Pszczół oraz Jedwabników. Działalność tej Komisji obejmowała nowelizacje ustawy o nadzorze nad hodowlą poszczególnych gatunków zwierząt oraz odpowiednich rozporządzeń wykonawczych, a także opracowanie znowelizowanych i nowych druków hodowlanych oraz do kontroli użytkowości zwierząt.
– Komisja Weterynarii i Higieny Zwierząt
– Komisja Szkolenia Fachowego, organizowała kursy m.in. z zakresu genetyki populacji, stosowania matematyki i statystyki w doświadczalnictwie, poświęcone aktualnej sytuacji i perspektywom rozwoju i doskonalenia różnych gatunków zwierząt gospodarskich. Były one przeznaczone dla pracowników zakładów doświadczalnych, inspektorów i instruktorów do spraw hodowli wszystkich gatunków zwierząt gospodarskich, dla kierowników i techników stacji unasienniania, itp.
– Komisja Budownictwa Wiejskiego, która opracowała wytyczne do odbudowy zniszczonych budynków inwentarskich i modernizacji istniejących.
– Komisja Inseminacji, podjęła prace nad organizacją i metodami inseminacji zwierząt, organizacją stacji unasienniania, zwalczaniem jałowości i chorób związanych z rozrodem oraz szkoleniem personelu fachowego do pracy w inseminacji.
W okresie tym, także w ramach PTZ, powołano Spółdzielnię Wytwórczości Sprzętu Zootechnicznego w Krakowie (1946). Jej produkcja obejmowała blisko 50 artykułów dla potrzeb praktyki zootechnicznej.

W 1950 roku zwołano w Krakowie ogólny zjazd członków Towarzystwa, na którym przedstawiono i zaaprobowano nowy program działania PTZ i nowy statut. Podstawowym zadaniem Towarzystwa stało się organizowanie posiedzeń referatowo-dyskusyjnych na poziomie akademickim, upowszechnianie wiedzy zootechnicznej i udzielanie fachowych porad. W krótkim czasie zorganizowano koła Towarzystwa przy wyższych uczelniach rolniczych w: Krakowie, Warszawie, Poznaniu, Wrocławiu, Lublinie, Olsztynie i Szczecinie.
W 1969 r. powołane zostały:
– Komisja Historii Nauk Zootechnicznych
– Komisja do Spraw Wiedzy Drobiarskiej

W 1972 r. Komitet Nauk Zootechnicznych PAN przekazał Towarzystwu zadania swoich komisji, zajmujących się poszczególnymi gatunkami zwierząt. Wskutek czego PTZ powołało specjalistyczne Sekcje:
– Metod Doskonalenia Zwierząt Gospodarskich
– Produkcji i Hodowli Koni
– Produkcji i Hodowli Bydła
– Produkcji i Hodowli Trzody Chlewnej
– Produkcji i Hodowli Owiec
– Produkcji i Hodowli Drobiu
– Produkcji i Hodowli Zwierząt Futerkowych
– Produkcji i Hodowli Owadów Użytkowych

Aktualnie zasady działania PTZ określa statut, zatwierdzony przez Ogólne Zebranie Członków Towarzystwa w 2016 roku. PTZ zawsze było i jest czynnikiem opiniodawczym dla Ministerstwa Rolnictwa i innych instytucji. Towarzystwo opracowało kierunki działań do przystosowania polskiej hodowli i produkcji zwierzęcej do wymogów UE, wniosło duży wkład w nowelizację ustawodawstwa hodowlanego i nadal czynnie uczestniczy w rozwoju szeroko pojmowanej hodowli zwierząt w Polsce. Podstawą działalności są zebrania referatowo-dyskusyjne.
Obecnie Towarzystwo działa poprzez dziewięć Kół, afiliowanych przy uczelniach rolniczych w Bydgoszczy, Krakowie, Lublinie, Olsztynie, Poznaniu, Siedlcach Szczecinie, Warszawie i Wrocławiu.
Powołanych jest 9 Sekcji specjalistycznych:
– Chowu i Hodowli Bydła
– Chowu i Hodowli Trzody Chlewnej
– Chowu i Hodowli Owiec i Kóz
– Chowu i Hodowli Koni
– Chowu i Hodowli Zwierząt Futerkowych
– Chowu i Hodowli Drobiu (działająca jednocześnie jako Polski Oddział Światowego Stowarzyszenia Wiedzy Drobiarskiej – PO WPSA)
– Chowu i Hodowli Zwierząt Towarzyszących i Dzikich
– Praktyki Hodowlanej
– Żywienia Zwierząt

Od 1963 roku Polskie Towarzystwo Zootechniczne im. Michała Oczapowskiego jest członkiem Europejskiej Federacji Zootechnicznej (European Association for Animal Production EAAP).

Koło przy Uniwersytecie Przyrodniczym w Poznaniu liczy przeciętnie 100 członków, z których większość wywodzi się z Wydziału Medycyny Weterynaryjnej i Nauk o Zwierzętach (dawniej Wydziału Zootechnicznego oraz Wydziału Hodowli i Biologii Zwierząt). Są to pracownicy Wydziału, studenci, doktoranci oraz liczna i bardzo aktywna grupa emerytowanych pracowników.
Przewodniczącymi Koła byli i są nadal pracownicy Wydziału, przeważnie z kierunków hodowlanych. Funkcję tę pełnili kolejno:
doc. dr Stefan Hoser (1966 – 1969)
prof. dr hab. Antoni Kaczmarek (1970 – 1973)
prof. nadzw. dr hab. Teresa Ponikiewska (1974-1975)
prof. dr hab. Czesław Janicki (1975-1977)
prof. nadzw. dr hab. Andrzej Skrzydlewski (1977-2004)
prof. dr hab. Tomasz Szwaczkowski (2004 – 2010)
prof. dr hab. Piotr Ślósarz (2010 – 2013)
prof. dr hab. Zbigniew Sobek (2013 – nadal)

Zgodnie ze Statutem PTZ przewodniczący Kół stają się jednocześnie członkami Zarządu Głównego PTZ z siedzibą w Warszawie.
Prezesami Zarządu Głównego PTZ byli następujący przedstawiciele poznańskiego Koła PTZ, a zarazem pracownicy ówczesnej Wyższej Szkoły Rolniczej, a od 1972 r. Akademii Rolniczej w Poznaniu:
w latach 1964-1966 doc. dr Stefan Hoser
w latach 1980-1983 prof. dr hab. Antoni Kaczmarek

Powyższe było dowodem dużego uznania dla ich naukowej i organizacyjnej działalności. Szczególnie, że w tych latach rzadko zdarzało się, by prezesem Towarzystwa wybrano kogoś spoza stolicy.

Jedną z podstawowych form aktywności Towarzystwa jest organizacja zebrań referatowo-dyskusyjnych. Spotkania te pozwalają na upowszechnienie zdobyczy nauki wśród swoich członków i stwarzają możliwości wymiany poglądów oraz doświadczeń dotyczących nowych koncepcji organizacji produkcji, nowych metod technologicznych i aktualnych regulacji prawnych. Ponadto umożliwiają kontakt naszym zasłużonym seniorom ze środowiskiem, z którego odeszli przechodząc na emeryturę, a z drugiej strony studentom i młodym absolwentom umożliwiają poznanie środowiska ich przyszłej kariery zawodowej. W latach 2005-2019 w Poznaniu średnio w roku organizowano 6 spotkań przy frekwencji około 40 osób na każdym zebraniu. Tematyka tych spotkań była różnorodna i prezentowana nie tylko przez pracowników Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, ale także przez naukowców z innych ośrodków akademickich, zarówno krajowych jak i zagranicznych. Referaty wygłaszali także goście z instytutów naukowych, ludzie związani z praktyką i administracją rolniczą. Organizowano też spotkania dla uczczenia pamięci wybitnych uczonych i pedagogów – profesorów: Witolda Folejewskiego, Michała Iwaszkiewicza, Zdzisława Śliwy, Jerzego Gedymina, dr Zdzisławy Schramm, prof. dr. hab. Andrzeja Potkańskiego, prof. dr hab. Mari Jezierskiej-Madziar oraz prof. dr hab. Heleny Kruczyńskiej, prof. dr hab. Mirosławy Maciejewskiej.

Poznańskie Koło PTZ, a zwłaszcza jego członkowie prowadzą rozległą współpracę naukową z różnymi instytucjami związanymi z hodowlą i chowem zwierząt tak w kraju, jak i za granicą. Z krajowych wymienić należy przede wszystkim: wyższe uczelnie rolnicze, Instytut Genetyki i Hodowli Zwierząt PAN w Jastrzębcu, Instytut Zootechniki PIB w Krakowie, Instytut Fizjologii i Żywienia Zwierząt PAN w Jabłonnie, PTNW, BEFRAPOL, ODR Sielinko oraz różne Związki Hodowców i Producentów Zwierząt.

Opracowała:
Ewa Gornowicz (2009)
Aktualizacja (2022) – Jolanta Komisarek

Piśmiennictwo:
1. A.A.: Rozstrzygnięcie XIX edycji Konkursu na najlepszą pracę magisterską z zakresu nauk zootechnicznych. Przegląd Hodowlany 2002, 10:32 -34.
2. A.A.: Rozstrzygnięcie XXII edycji Konkursu na najlepszą pracę magisterską z zakresu nauk zootechnicznych. Przegląd Hodowlany 2008, 6:17-19
3. A.A.: Rozstrzygnięcie I edycji Konkursu na najlepszą pracę doktorską z zakresu nauk zootechnicznych. Przegląd Hodowlany 2008, 6:16
4. A.A.: Rozstrzygnięcie XXV edycji Konkursu na najlepszą pracę magisterską z zakresu nauk zootechnicznych. Przegląd Hodowlany 2008, 6:17-19
5. A.A.: Rozstrzygnięcie II edycji Konkursu na najlepszą pracę doktorską z zakresu nauk zootechnicznych. Przegląd Hodowlany 2009, 9:15
6. A.A.: Rozstrzygnięcie XXVI edycji Konkursu na najlepszą pracę magisterską z zakresu nauk zootechnicznych. Przegląd Hodowlany 2009, 9:15-17
7. Czarnowska Z., Nowicka M., Pruski W., Skulmowski J., Witczak F.: Karty z dziejów zootechniki polskiej: na pięćdziesięciolecie (1922-1972) Polskiego Towarzystwa Zootechnicznego im. Michała Oczapowskiego. PWRiL Warszawa 1973 .
8. Litwińczuk Z.: Osiągnięcia i przyszłość nauk zootechnicznych. Referat wygłoszony 14.03.2007 na otwartym posiedzeniu Komisji Rolnictwa, O.L. PAN.
9. Luchowiec J.: Na 80-lecie PTZ im. Michała Oczapowskiego. Przegląd Hodowlany 2002, 9:1-4.
10. Luchowiec J.: Polskie Towarzystwo Zootechniczne im. Michała Oczapowskiego. Rolnicze Towarzystwa Naukowe PAN www.rtn.pan.pl
11. Reklewski Z.: Sprawozdanie z działalności PTZ w kadencji 2001-2004. Przegląd Hodowlany 2004, 11: 29-31.
12. Reklewski Z.: Sprawozdanie z działalności PTZ w kadencji 2004-2007. Przegląd Hodowlany 2007, 10: 12-15.
13. Skrzydlewski A.: Historia PTZ Oddział w Poznaniu. Maszynopis 2000, 3s.
14. Statut Polskiego Towarzystwa Zootechnicznego. Warszawa 1992.
15. Szarek J.: Działalność PTZ w kadencji 1998-2001. Przegląd Hodowlany 2001, 11:25-30.
16. Szwaczkowski T.: Warsztaty Naukowe w Poznaniu. Przegląd Hodowlany 2005, 6: 24-25.
17. Szwaczkowski T.: Sprawozdanie z działalności Zarządu Poznańskiego Koła PTZ za okres od 21.05.2004 do 11.05.2007, maszynopis 2007: 8s.
18. Ziołecka A.: Najważniejsze wydarzenia w PTZ w czasie 80-letniej działalności. Przegląd Hodowlany 2002, 9: 5-9.

W okresie międzywojennym PTZ opublikowało 29 wydawnictw zwartych, wśród nich:

1. B.J. Kaczkowski: O stanie owczarstwa i jego organizacji na ziemiach Rzeczypospolitej Polskiej ( Poznań, 1929)
2. J. Ciemnołoński: Stan hodowli trzody chlewnej i jej organizacja na ziemiach Rzeczypospolitej Polskiej (Warszawa 1930), sprawozdania z doświadczeń zootechnicznych przeprowadzonych pod kierunkiem Komisji Doświadczalnictwa PTZ. T 1-3 (Warszawa, 1931-1936)
3. J. Turowa: Stan hodowli kur i projekt jej organizacji na ziemiach Rzeczypospolitej Polskiej (Warszawa, 1931)
4. W. Szczekin-Krotow: Rozwój i sposoby wychowu bydła czerwonego polskiego (Warszawa, 1933)
5. H. Malarski: Ogólne zasady żywienia zwierząt (Warszawa,1934)
6. W. Szczekin-Krotow: Sprawozdanie z działalności kółek kontroli obór (Warszawa 1935-1938)
7. H. Malarski: Żywienie owiec (Warszawa 1936)
8. M. Czaja: Studia nad wrzosówką (Warszawa 1937)
9. H. Malarski: Żywienie kur (Warszawa 1938)
10. M.S. Połowicz: Jak kwasić pasze soczyste jesienią (Warszawa 1938)

Wydawnictwa ciągłe:

1. Przegląd Hodowlany. Poznań 1927 R. 1 – 1929 R. 3, Warszawa 1932 R. 4 – 1939 R. 13, Kraków 1946 R. 14 – 1947 R. 15,
2. Owczarstwo. Biuletyn Komitetu do Spraw Owczarstwa przy PTZ. Warszawa 193 R. 1 – 1934 R. 5
3. Zeszyty Specjalne Przeglądu Hodowlanego. Warszawa 1932 – 1939

W okresie powojennym Towarzystwo opublikowało następujące prace:

1. H.Malarski: Wskazówki dla układania dawek paszy dla zwierząt gospodarskich (Kraków 1946)
2. W.Pruski: Spostrzeżenia w powstawaniu krajowych rodów męskich i żeńskich w hodowli koni krwi angielskiej w Polsce oraz Europie środkowej i wschodniej (Kraków 1947)
3. E. Sörensen: Sztuczne unasiennienie zwierząt gospodarskich (Kraków 1946)
4. J. Kolowca: Kiszonki (Kraków 1947)
5. F. Abgarowicz: Rola balastu w żywieniu zwierzą w oparciu o badania nad królikami (Kraków 1948)
6. J. Błażejewicz-Sawicka: Zastosowanie wzorów Wrihta do obliczania stopnia i stosunków pokrewieństwa w oborze czerwonego polskiego bydła Rejonowego Zakładu Doświadczalnego w Rabie Wyżnej (Kraków 1948)
7. T. Marchlewski: Genetyczne podstawy drobiu naturalnego (Kraków 1948),
8. Materiały z zebrań naukowych Polskiego Towarzystwa Zootechnicznego. Z.1-7 (Kraków 1960-1964)
9. Mechanizacja produkcji zwierzęcej (Warszawa 1969)
10. Genetyka, hodowla, żywienie i utrzymanie zwierząt gospodarskich. Doniesienia naukowe (Warszawa 1970)
11. Przekazywanie wyników badań naukowych w praktyce hodowlanej (Warszawa 1970)
12. Karty z dziejów zootechniki polskiej. Red. Z. Czarnowska i in. (Warszawa1973)
13. Materiały z I sympozjum drobiarskiego. Red. E. Potemkowska (Warszawa 1973)
14. Karty z dziejów zootechniki polskiej: na pięćdziesięciolecie (1922-1972) Polskiego Towarzystwa Zootechnicznego im. Michała Oczapowskiego. Red. Z. Czarnowska (Warszawa 1973)
15. B. Nowicki i współpracownicy: Leksykon terminów z zakresu genetyki i hodowli zwierząt (Warszawa 1994)
16. Słownik terminologii zootechnicznej. Pod red. B. Reklewskiej (1996)
17. Karty z dziejów zootechniki polskiej: na 75-lecie (1922-1997) Polskiego Towarzystwa Zootechnicznego im. Michała Oczapowskiego.Cz. 2. Kom. red. A. Filistowicz, J. Juszczak, S. Wężyk (Warszawa1997)
18. Technologie produkcji owczarskiej, Warszawa 2006

Wydawnictwa ciągłe:

1. Przegląd Hodowlany od 1990 R. 58 – aktualnie. Od 1948 R. 16 wydanie przejął Państwowy Instytut Wydawnictw Rolniczych w Warszawie (w 1atach 1950 – 1989 – Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne);
2. Przegląd Naukowej Literatury Zagranicznej. Kraków 1954 R. 1 z. 1
3. Przegląd Naukowej Literatury Zootechnicznej. Warszawa 1955 R. 1 – 1989 R. 35
4. Dodatek do Przeglądu Hodowlanego; od 1959 R. 4 wyd. wspólnie z Wydziałem Nauk Rolniczych i Leśnych PAN
5. Zeszyty Naukowe. Przegląd Hodowlany. Warszawa 1991 – 2004
6. Roczniki Naukowe PTZ, Warszawa 2005- 2021
7. Animal Science and Genetics od 2022 R.